Предмет: Повик за непотпишување на Указите за штетни законски измени во образованието и доследно спроведување на заложбите за         родова еднаквост

Почитувана Претседателке Сиљановска-Давкова,

Минатата година, по повод Вашиот избор за Претседателка на државата, Ви упативме писмо со честитки и јасни очекувања – како прва жена на оваа функција, да бидете сојузничка на жените, младите и маргинализираните заедници, и да ги поддржите заложбите за родова еднаквост, социјална правда и почитување на човековите права. Истото писмо беше и повик за конкретна политичка акција – за поддршка на политики кои ќе ги унапредат правата на жените, младите и маргинализираните заедници, ќе ја зајакнат нивната безбедност и ќе ја зголемат нивната застапеност и учество во јавниот и политичкиот живот.

Денес, се обраќаме повторно, со длабока загриженост.

Платформата за родова еднаквост и Мрежата за заштита од дискриминација најостро реагираат на неодамна усвоените измени на Законот за основно образование и Законот за учебници во основно и средно образование, кои се носат без вклученост на стручната јавност, без консултација со младите и во целосна спротивност со принципите на инклузивност и научна заснованост. Со овие измени, се укинува здравствената едукација базирана на докази, а се легализираат форми на дискриминација и насилство врз младите во образовниот систем.

Овие законски измени доаѓаат во период кога државата уште ја жали најголемата трагедија во поновата историја – загубата на 59 млади животи во Кочани – што претставува директна последица на системска негрижа, неказнивост и корупција. Наместо да одговориме со зајакнување на системите за заштита и грижа за младите, Собранието и Владата носат закони кои дополнително ги ставаат во ризик нивното здравје, нивната безбедност и нивните основни човекови права.

Овие законски измени се во директна спротивност со сите препораки што државата ги има добиено изминатава деценија од телата на Обединетите Нации за почитување на човековите права, со заложбите преземени во рамки на Целите за одржлив развој – особено Целта број 5 за унапредување на родовата еднаквост – како и со националното законодавство за заштита од дискриминација и Националната развојна стратегија на државата.

Дозволете ни да потсетиме на дел од алармантните податоци:

• Насилството е нормализирано во Македонија, се почести се случаите на вознемирување, сексуално насилство, малтретирање и силување кај младите извршено од малолетници, како во училиштата, така и во јавните простори;
• Стапката на просечно стапување на прв сексуален однос кај младите во Македонија изнесува 15 години односно 16 години за девојчињата. За споредба со земјите каде здравствената едукација е интегрирана во училишните програми, младите го одложуваат влегувањето во прв сексуален однос, некаде дури и до 19 годишна возраст;
• Стапката на тинејџерска бременост во 2023 година изнесува 13.4 на 1000 девојки на возраст од 15-19 години;
• Младите на возраст од 15 до 18 години се најмногу изложени на насилство за разлика од другите возрасни групи во државата и младите кои ѝ припаѓаат на ЛГБТИ задницата се и до четирипати почесто малтретирани во училиште од хетеросексуалните врсници[1]. Дополнително, 15-годишници со хомосексуална и бисексуална ориентација страдаат два или повеќе пати почесто во споредба со своите хетеросексуални врсници, честопати со повеќе психосоматски симптоми (74 %), чувства на тага и безнадежност (47 %) или со сериозни самоубиствени мисли (30 %);
• Само во периодот од 2021-2023 се документирани 82 случаи на насилство во образованието врз ЛГБТИ млади, при што образованието е втора област по ред со најмногу документирани случаи на институционално насилство врз ЛГБТИ, после здравството.

Со исклучување на здравствената едукација, и со бришење на темите поврзани со родова еднаквост, сексуално и репродуктивно здравје, државата не само што ги негира реалностите со кои се соочуваат младите, туку свесно ги препушта на дезинформации, стигматизација, насилство и дискриминација. Загрижува податокот дека никој од стручната јавност, ниту младинските организации, не побараа ваков тип на законски измени во образованието. Токму затоа прашуваме, дали Владата и Парламентот се во директна спрега со неформални и формални радикални групи, кои под превезот на „заштита на правата на децата” секојдневно промовираат –дискриминација, омраза, насилство, шират теории на заговор против употреба на вакцините и други методи за здравствена превенција базираат на докази. Истите групи веќе неколку години промовираат антидемократски процеси и оркестрирано напаѓаат стручни лица, активисти од граѓанскиот сектор, новинари. Оваа насока е целосно спротивна на заложбите на државата за ЕУ интегративните процеси.

Во тој контекст, Ве повикуваме, како Претседателка на државата и како личност која јавно се залага за владеење на правото и родова еднаквост, да:

1. Не ги потпишете Указите за измените и дополнувањата на Законот за основно образование и Законот за учебници;
2. Ја искористите Вашата институционална и морална позиција за да побарате ревизија и повлекување на овие измени;
3. Побарате отворање на јавна дебата со вклучување на млади, стручни лица, младински и граѓански организации;
4. Поддржите итна имплементација на подзаконски акти за заштита на децата од насилство и дискриминација во училиштата;
5. Се заложите за усвојување на политики базирани на наука, податоци и човекови права, а не на притисоци од неформални радикални структури.

Претседателке, Сиљановска-Давкова сега е моментот да покажете дека Вашата позиција не е само симболичка, туку суштинска. Да потврдите дека Вашите заложби а за поддршка на родова еднаквост, заштита на младите и ранливите групи и борба против дискриминација не се празни зборови. И дека женското лидерство значи вредносно лидерство – со визија и грижа за целата заедница.