Gjatë pandemisë, të rinjtë u përballën me qasje të kufizuar në informacion dhe shërbime për shëndetin seksual dhe riprodhues dhe të drejtat nga institucionet kompetente.
Më 24 qershor 2022, HERA mbajti një Konferencë në të cilën ndau me publikun Hulumtimin mbi ndikimin që pati pandemia e Kovid-19 në shëndetin seksual dhe riprodhues dhe të drejtat e të rinjve në Maqedoni, të kryer nga dhe mes të rinjve nga pesë vende të Ballkanit, në kuadër të projektit “Të rinjtë flasin, të rinjtë zgjedhin”. Hulumtimi i dokumenton nevojat dhe përvojat e të rinjve gjatë kërkimit dhe përdorimit të informacionit dhe shërbimeve për shëndetin seksual dhe riprodhues, por edhe qëndrimet dhe nevojat e ofruesve të këtyre shërbimeve dhe palëve të tjera të interesuara.
Hulumtimi tregoi se të rinjtë janë ballafaquar me vështirësi serioze që të arrijnë deri te informacionet dhe shërbimet lidhur me shëndetin seksual dhe riprodhues gjatë pandemisë me Kovid-19, që solli deri te ndjenja e rritur e pasigurisë tek ata. Informacionet, siç deklaruan ata, janë të “vërshuara” për shkak të sasisë dërrmuese të informacioneve lidhur me Kovid-19, ose për faktin se mungojnë ueb faqet kombëtare që janë relevante dhe mund t’u besohet. Kishte një nevojë veçanërisht të madhe midis të rinjve për qasje në informacione për caktimin e një ekzaminimi gjinekologjik ose marrjen e konsultave, të cilat ishin më të vështira për t’u arritur gjatë pandemisë. Ndjenja e frikës dhe ankthit tek nënat e reja për shkak të mungesës së informacionit për Kovid-19 ndikoi në sigurinë e tyre shëndetësore në disa nivele – si dhe kur të shkonin te mjeku dhe të planifikonin një ekzaminim ose konsultë telefonike për shkak të padisponueshmërisë së tyre, por edhe ku të marrin informacionin përkatës se si Kovid-19 dhe vaksina kundër virusit ndikojnë në zhvillimin e fetusit, por edhe te foshnjat që ushqehen me gji.
Kur fjala është për të rinjtë romë, sfidat që ekzistonin edhe para pandemisë u thelluan për shkak të diskriminimit ekzistues dhe të vazhdueshëm, por edhe për shkak të numrit të madh të romëve pa sigurim shëndetësor, të cilët praktikisht nuk kishin qasje në shërbime gjatë pandemisë. Për ta, mungesa e një kompjuteri apo ndonjë pajisjeje digjitale e bënte edhe më të vështirë qasjen në informacione për shëndetin seksual dhe riprodhues. Pjesërisht e kapërcejnë këtë situatë falë aktiviteteve në terren dhe shërbimeve të ofruara nga organizatat joqeveritare. Suda Dehari, anëtare e grupit të të rinjve të formuar në kuadër të projektit, në prezantimin e saj si paneliste në konferencë, theksoi: “Fakti është se për ne romët, problemi kyç është edukimi dhe qasja në internet, ose më shumë. pikërisht, qasja në digjitalizim. Romët, veçanërisht në zonat rurale, përballen realisht me vështirësi, d.m.th. mungesë informacioni, mungesë aksesi në internet, mungesë edukimi digjital”.
Të rinjtë LGBTI kishin nevojën më të madhe për këshillim psiko-social dhe kujdes për shëndetin mendor për faktin se stigma ekzistuese sociale, mosbesimi në institucionet e sistemit, diskriminimi nga punëtorët shëndetësorë, u plotësuan vetëm nga pandemia e Kovid-19, e cila kontribuoi për izolim dhe ankth më të madh social tek këta të rinj.
Daniel Prodanov, anëtar i grupit të të rinjve të formuar në kuadër të projektit, në prezantimin e tij si panelist në konferencë theksoi “Për shkak të izolimit dhe shtetrrethimit që u vendosën si masa parandaluese gjatë pandemisë me Kovid-19, të rinjtë LGBT u detyruan të ktheheshin në shtëpitë e tyre dhe atje të kalonin ditët në izolim. Një numër i madh u izoluan nga bashkëmoshatarët e tyre dhe ndanë të njëjtin kulm me prindërit që nuk i pranojnë ata si anëtarë të këtij komuniteti të margjinalizuar”.
Së fundi, dhuna është rritur gjatë pandemisë, veçanërisht u ndje nga personat LGBTI dhe romët. Në përgjithësi, tek të rinjtë ka pakënaqësi me reagimin e institucioneve të sistemit për zgjidhjen e rasteve të dhunës gjinore dhe seksuale, veçanërisht për shtypjen e dhunës që në masë të madhe ndodh në rrjetet sociale ndaj vajzave.
Martina Pavlloviq, anëtare e grupit të të rinjve të formuar në kuadër të projektit, në prezantimin e saj si paneliste në konferencë tha: “Absolutisht, konservatorizmi në shoqëri rrit dhunën, sepse nëse raportoni se fqinji juaj po keqtrajton gruan e tij, ka gjasa të mëdha që në fund të jeni ju fajtori. Meqenëse e pyesin gruan përballë dhunuesit nëse është viktimë, natyrisht, e pambrojtur, asnjë viktimë nuk do ta rrëfejë. Dhe pastaj ju paguani dënim për raportim të rremë. Kjo është rrënja e problemit, ne nuk diskutojmë se çfarë po ndodh para syve tanë”.
Së fundi, hulumtimi e ka bërë të qartë se shëndeti dhe të drejtat seksuale dhe riprodhuese janë thelbësore për mirëqenien mendore dhe fizike të një të riu. Në të njëjtën kohë, çelësi është ofrimi i vazhdueshëm i edukimit seksual cilësor dhe të aksesueshëm, informacioni dhe kujdesi miqësor për shëndetin seksual dhe riprodhues për të gjithë të rinjtë para, gjatë dhe pas çdo krize. Grupi i të rinjve i formuar në kuadër të projektit në periudhën e ardhshme do të përfaqësojë institucionet e qeverisë për të përmirësuar aksesin në informacion dhe shërbime për shëndetin seksual dhe riprodhues.
