Sot është Dita botërore e personave me sindromin Daun. 21 marsi është datë simbolike për shkak të tre kopjeve të kromozimit 21 (trisomia 21) që janë prezent në qelizat e personave me këtë gjendje. Shpesh ekzistojnë iluzione rreth seksualitetit dhe shëndetit dhe të drejtat seksuale dhe riprodhues te personat me sindromin Daun, dhe me aftësi të kufizuara në përgjithësi. Në këtë tekst do të përpiqemi shkurtimisht t’i paraqesim dhe t’i sqarojmë disa nga aspektet e seksualitetit dhe shëndetit seksual dhe riprodhues.
Seksualiteti dhe sindromi Daun
Seksualiteti e përfshinë vetëbesimin e individit, marrëdhënieve ndër njerëzore dhe përvojat sociale të cilat kanë të bëjnë me lidhjet emocionale dhe seksuale. Edukimi seksual, adekuate me kapacitetet zhvillimore dhe intelektuale të personave me sindromin Daun janë të rëndësishme për jetën cilësore dhe seksualitetin e shëndetshëm, parandalimin e rrezikut nga keqtrajtimi seksual, shmangien e moskuptimeve seksuale, parandalimi nga infektimet seksualisht të transmetueshme, mbrojtja nga shtatzënia e paplanifikuar dhe zbutjen e problemeve tjera lidhur me funksionin seksual.
Aleksandar Matovski Cako
A kanë ndjenja seksuale personat me sindromin Daun?
Shumë shpesh seksualiteti mohohet te personat me sindromin Daun për shkak të bindjeve jo të sakta se kufizimi intelektual është shkak që ata vazhdimisht të jenë fëmijë. TË GJITHË personat, duke përfshirë edhe personat me sindromin Daun kanë ndjenja seksuale dhe nevojë për afërsi, dashuri, intimitet. Seksualiteti është pjesë integruese e personalitetit të çdo individi. Është e rëndësishme të pranohet dhe të njihet kjo e drejtë dhe nevojë te personat me sindromin Daun nga ana e familjes, profesionistëve dhe shoqërisë në përgjithësi.
Edukimi seksual është mënyrë për forcimin e kapaciteteve të personave me sindromin Daun për të bërë zgjedhje dhe shprehjen e dëshirave dhe nevojave të tyre në pajtim me kapacitetet zhvillimore të çdo individi.
A zhvillohen fizikisht fëmijët me sindromin Daun në të njëjtën mënyrë si dhe moshatarët e tyre nga popullata e përgjithshme?
Fëmijët me sindromin Daun do ta përjetojnë të njëjtën renditje të ndryshimeve fizike dhe hormonale lidhur me pubertetin, si edhe moshatarët e tyre nga popullata e përgjithshme. Megjithatë, mund të ketë zhvillim të ngadalësuar në zhvillimin e pjekurisë sociale, vetëkontrollit emocional, komunikimit social, të menduarit abstrakt dhe aftësisë për zgjidhjen e problemeve.
Fëmijët me sindromin Daun a kanë përvojë me ndryshime të shpeshta emocionale të cilat janë karakteristike për adoleshencën?
Ndryshimet emocionale të cilat janë karakteristike për periudhën e adoleshencës po ashtu janë të pranishme te adoleshentët dhe adoleshentet me sindromin Daun dhe të njëjtat mund të intensifikohen nën ndikimin e faktorëve social. Adoleshentët dhe të rinjtë me sindromin Daun, si dhe moshatarët e tyre nga popullata e përgjithshme, shpesh janë të interesuar për lidhjet, shoqërimi dhe kontaktet sociale, martesa dhe të qenit prind. Në periudhën e adoleshencës mund të kenë ndryshime tipike në pamjen dhe disponimin që është karakteristike për këtë periudhë të zhvillimit.
A kanë cikël menstrual normal vajzat dhe gratë me sindromin Daun?
Menstruacioni te vajzat dhe gratë me sindromin Daun nuk dallon nga cikli menstrual te moshataret e tyre në popullatën e përgjithshme. Mesatarisht, cikli menstrual fillon në moshën prej 12 ½ vjet, mund të fillojë edhe në moshën 10 vjeçare, por jo më vonë se mosha 14 vjeçare. Shumica e vajzave dhe grave me sindromin Daun kanë cikle të rregullta me çrregullime të vogla, si dhe moshataret e tyre nga popullata e përgjithshme.
Fotografia: Graeme Robertson
Çfarë lloji i edukimit seksual është i përshtatshëm për personat me sindromin Daun?
Edukimi seksual për personat me sindromin Daun duhet të jetë i kuptueshëm dhe të ketë qasje individuale në krijimin dhe zbatimin e të njëjtit. Përveç aspekteve fizike riprodhuese, duhet të ketë fokus në proceset e vendimmarrjes, normat shoqërore, presionin nga moshatarët, lidhjet, shkathtësitë sociale dhe mundësitë e çdo individi. Vënia e seksualitetit në kontekst të jetës në bashkësi kërkon forcim të vlerave dhe kapaciteteve personale dhe përgjegjësi si i person i rritur. Programi ideal siguron që personat me sindromin Daun ta kuptojë trupin e tyre, emocionet, sjelljen dhe lidhjet dhe marrëdhëniet e tyre me mjedisin social dhe kulturor. Informatat për marrëdhëniet seksuale, si dhe mënyrat tjera të shprehjes së seksualitetit, duke përfshirë edhe të qenit prind, duhet të jenë të sakta (të vërteta), reale dhe ta theksojnë rëndësinë e përgjegjësisë personale dhe sjelljen e cila është adekuate për individin e rritur.
Gratë me sindromin Daun a kanë nevoja ose probleme të veçanta lidhur me kontrollin e lindjes?
Rreth 50% të grave me sindromin Daun janë fertile dhe mund të përdoret secila metodë e kontracepsionit. Metoda e zgjedhur do të varet nga zgjedhja personale, aftësia për shfrytëzimin efikas të kontracepsionit dhe efektet e mundshme të padëshiruara.
Si të parandalohet IST dhe HIV / Sida te personat me sindromin Daun? A ka rekomandime të veçanta?
Meshkujt dhe femrat me sindromin Daun janë të ekspozueshëm njëlloj ndaj infektimeve seksualisht të transmetueshme (IST), si dhe pjesa tjetër e popullatës. Përdorimi i prezervativëve gjatë marrëdhënieve seksuale është forma më e njohur e mbrojtjes nga HIV/SIDA, herpesi dhe infektimet tjera seksualisht të transmetueshme. Edukimi seksual duhet të përmbajë informata për infektimet seksualisht të transmetueshme dhe si të zvogëlohet rreziku nga transmetimi i tyre.
